PARTYCYPACJA

PARTYCYPACJA SPOŁECZNA

Współpraca między samorządem a sektorem ekonomii społecznej powinna wychodzić poza udzielanie wsparcia i kupowanie usług. Przedsiębiorcy społeczni dysponują wiedzą, która może okazać się pomocna dla samorządu przy tworzeniu dokumentów strategicznych. Włączanie obywateli należących do różnych grup interesariuszy w podejmowanie decyzji dotyczących ich powiatu, gminy czy dzielnicy to właśnie partycypacja społeczna.

 JST są zobowiązane do konsultowania wielu swoich dokumentów strategicznych z lokalną społecznością, jednak zakres współpracy może być różny. Partycypacyjny model współpracy zwiększa zaangażowanie społeczne i współodpowiedzialność za decyzje podejmowane na poziomie samorządów. Prowadzi to do poprawy jakości dokumentów programowych gmin i powiatów, co następnie przekłada się na skuteczniejsze działania samorządów, a to w rezultacie pozwala zaspokoić lokalne potrzeby. (www.ekonomiaspoleczna.pl)

Stopień zaangażowania społeczeństwa w procesy decyzyjne, czyli sprawowanie władzy, waha się od zerowego (nazywanego manipulacją społeczeństwem) do władzy obywatelskiej, gdzie obywatele mają duży wpływ na ostateczne decyzje, lub gdzie te decyzje od nich bezpośrednio zależą.

Praktyka pokazuje, że dialog z obywatelami dzieli się na trzy podstawowe formy:

  1. INFORMOWANIE Jest to relacja jednokierunkowa — administracja informuje o decyzjach lub procedurach, które dotyczą obywateli. Informowanie może mieć formę bierną (dostęp do informacji) lub aktywną (promocja, ogłoszenia, spotkania etc.),
  2. KONSULTOWANIE Relacja ma charakter dwustronny — administracja proponuje rozwiązania i zbiera opinie na ich temat. Proces jest rozłożony w czasie — najpierw jest informacja o proponowanych rozwiązaniach, potem następuje zbieranie opinii na ich temat,
  3. WSPÓŁDECYDOWANIE – Chodzi tu nie tyle o uzyskanie opinii na temat propozycji administracji, ile o autentyczne partnerstwo w budowaniu rozwiązań. Strony wspólnie definiują problemy i szukają dobrych rozwiązań. Komunikacja ma charakter równoczesny — proces projektowania rozwiązań i ich konsultowania następują jednocześnie. Partycypacja oparta jest o uznanie zasady partnerstwa jako podstawy wzajemnych relacji administracji i obywateli. Współdecydowanie ma charakter znacznie mniej hierarchiczny od pozostałych form. Współdecydowanie oznacza też delegowanie części uprawnień na rzecz partnerów. W pełnej formie może oznaczać uznanie wiążącej mocy uzyskanych rozwiązań (jak na przykład w referendum).

Pierwsza sytuacja ma charakter jednostronny, druga wzajemny, ale oparty o strukturę „pytanie– odpowiedź”, trzecia oznacza w istocie dialog i wspólne dochodzenie do rozwiązań lub nawet delegowanie części władztwa przez administrację. Te trzy podstawowe formy partycypacji obywateli są w Polsce stosowane w różnym zakresie. W praktyce administracji zdecydowanie najbardziej popularne są procedury informowania (głównie biernego). Znacznie rzadziej stosowane są techniki konsultacji społecznych, a już zdecydowanie najrzadziej mamy do czynienia z autentycznym współdecydowaniem (może poza referendum lokalnym, ale i ten mechanizm nie należy do szczególnie popularnych, nie mówiąc
o frekwencji, jaka towarzyszy tego rodzaju przedsięwzięciom).

Każdy z wymienionych tu sposobów partycypacji ma swoiste zastosowania, w zależności od sytuacji. Nie wszystko zatem nadaje się do konsultowania czy współdecydowania, ale administracja nie może komunikować się z obywatelami wyłącznie za pomocą obwieszczeń.

Opisane tu metody wzajemnie się uzupełniają — o tym, co udało się partycypacyjnie uzgodnić, trzeba też rzetelnie poinformować wszystkich zainteresowanych. Często to, co ma być przedmiotem konsultacji, musi być uprzednio dostępne jako informacja itd. ( D. Długosz, J.J. Wygnański „ Obywatele współdecydują. Przewodnik po partycypacji społecznej, Warszawa, marzec 2005)

Organy administracji publicznej mogą również tworzyć wspólne zespoły o charakterze doradczym i inicjatywnym. W skład zespołów powinni wejść przedstawiciele organizacji pozarządowych (i/lub kościelnych osób prawnych) oraz przedstawiciele właściwych organów administracji publicznej. Zespoły mogą stanowić lokalne forum wypracowywania wspólnych planów i strategii, projektów aktów prawa miejscowego i propozycji uchwał.
Rozwiązanie takie może dotyczyć zespołów o charakterze obligatoryjnym, takich jak: rady do spraw osób niepełnosprawnych, rady zatrudnienia, komisje urbanistyczno-architektoniczne czy komisje rozwiązywania problemów alkoholowych – można do nich powoływać przedstawicieli organizacji. Ponadto istnieje możliwość tworzenia grup roboczych, rad, zespołów doradczych czy konsultacyjnych zajmujących się dowolną tematyką wchodzącą
w zakres zadań samorządów, np.  kultura, seniorzy, młodzież, ekologia – są to jak widać te obszary, w których dużą aktywnością wykazują się również przedsiębiorstwa społeczne.

Przedstawiciele strony pozarządowej powinni być demokratycznie wybrani przez organizacje, a nie przez wójta czy burmistrza. Na każdym etapie należy dbać o to, aby proces partycypacyjny był transparentny i nie pozostawiał wątpliwości co do intencji osób w nim uczestniczących.

Przedsiębiorczość społeczna funkcjonuje na przecięciu płaszczyzny społecznej i biznesowej, a dodatkowo często realizuje zadania będące w domenie administracji publicznej. Osoby związane z ekonomią społeczną mają więc często wysokie kompetencje dotyczące wszystkich trzech sektorów. Poza rynkiem pracy i pomocą społeczną przedsiębiorstwa społeczne działają aktywnie w wielu innych obszarach, takich jak oświata, służba zdrowia, rozwój lokalny, gospodarka odpadami, zagospodarowanie przestrzeni itd. Dzięki specyficznemu połączeniu misji społecznej i działalności ekonomicznej przedsiębiorca społeczny ma często znacznie szersze od innych interesariuszy spojrzenie na lokalne wyzwania i dzięki temu jest wartościowym partnerem samorządu w diagnozowaniu problemu i strategicznym planowaniu możliwości jego rozwiązania.

Źródło:

Strona internetowa:  www.ekonomiaspoleczna.pl

Długosz D., Wygnański J.J., Obywatele współdecydują. Przewodnik po partycypacji społecznej, Warszawa 2005